رادیوسرجری چیست؟

رادیوسرجری یک روش درمانی پیشرفته است که از دوزهای بالای تشعشع دقیقاً متمرکز برای تخریب تومورها و سایر ضایعات غیرطبیعی در مغز و سایر نقاط بدن استفاده می‌کند. برخلاف نامش، رادیوسرجری یک روش جراحی واقعی نیست. در واقع، هیچ برشی در بدن ایجاد نمی‌شود. این روش به عنوان جراحی “بدون چاقو” نیز شناخته می‌شود.

رادیوسرجری اغلب برای درمان تومورهای مغزی، ناهنجاری‌های عروقی و سایر شرایطی استفاده می‌شود که دسترسی به آن‌ها با جراحی سنتی دشوار یا خطرناک است. این روش درمانی می‌تواند به کنترل رشد تومور، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

رادیوسرجری چگونه کار می‌کند؟

در رادیوسرجری، از پرتوهای متمرکز تشعشع برای آسیب رساندن به DNA سلول‌های موجود در تومور یا ضایعه مورد نظر استفاده می‌شود. این آسیب مانع از تکثیر سلول‌ها شده و باعث کوچک شدن یا از بین رفتن تومور می‌شود. دوز بالای تشعشع به طور دقیق به ناحیه مورد نظر هدایت می‌شود، در حالی که بافت‌های اطراف سالم تا حد امکان محافظت می‌شوند.

رادیوسرجری می‌تواند به صورت یک جلسه درمانی یا در چند جلسه (استریوتاکتیک رادیوتراپی) انجام شود. تعداد جلسات درمانی به اندازه تومور، محل آن و وضعیت کلی سلامتی بیمار بستگی دارد.

رادیوسرجری در مقابل جراحی سنتی

رادیوسرجری و جراحی سنتی هر دو روش‌هایی برای درمان تومورها و سایر ضایعات غیرطبیعی هستند، اما تفاوت‌های کلیدی بین این دو وجود دارد:

• تهاجمی بودن: رادیوسرجری یک روش غیرتهاجمی است، در حالی که جراحی سنتی نیازمند برش و برداشتن بافت است.
• دوره نقاهت: دوره نقاهت پس از رادیوسرجری معمولاً کوتاه‌تر از جراحی سنتی است.
• خطرات: خطرات مرتبط با رادیوسرجری معمولاً کمتر از جراحی سنتی است.
• دسترسی: رادیوسرجری می‌تواند برای درمان تومورهایی که دسترسی به آن‌ها با جراحی سنتی دشوار یا خطرناک است، استفاده شود.

با این حال، رادیوسرجری همیشه بهترین گزینه درمانی نیست. در برخی موارد، جراحی سنتی ممکن است ضروری باشد. پزشک شما بهترین روش درمانی را بر اساس شرایط خاص شما تعیین خواهد کرد. در مواردی ممکن است تزریق چربی و یا لیزر پوست به عنوان درمان های مکمل در کنار رادیوسرجری در نظر گرفته شوند.

کاربردهای رادیوسرجری

رادیوسرجری برای درمان طیف گسترده‌ای از شرایط استفاده می‌شود، از جمله:

• تومورهای مغزی (خوش‌خیم و بدخیم)
• ناهنجاری‌های عروقی (مانند ناهنجاری شریانی وریدی یا AVM)
• نورالژی عصب سه‌قلو
• آکوستیک نوروما
• مننژیوما
• متاسـتازهای مغزی
• لرزش اساسی (Essential Tremor)
• صرع

علاوه بر این، رادیوسرجری در حال بررسی برای درمان سایر شرایط مانند سرطان پروستات و تومورهای ریه نیز می‌باشد.

انواع سیستم‌های رادیوسرجری

انواع مختلفی از سیستم‌های رادیوسرجری وجود دارد، از جمله:

• گامانایف (Gamma Knife): از تعداد زیادی پرتو گاما برای هدف قرار دادن تومور استفاده می‌کند. این سیستم به طور خاص برای درمان تومورها و ضایعات مغزی طراحی شده است.
• سایبرنایف (CyberKnife): از یک شتاب‌دهنده خطی (linear accelerator) نصب شده بر روی یک بازوی روباتیک برای ارائه تشعشع به تومور استفاده می‌کند. این سیستم انعطاف‌پذیرتر از گامانایف است و می‌تواند برای درمان تومورها در سراسر بدن مورد استفاده قرار گیرد.
• شتاب‌دهنده‌های خطی (LINACs): شتاب‌دهنده‌های خطی که برای رادیوتراپی معمولی استفاده می‌شوند، می‌توانند با استفاده از تکنیک‌های خاص مانند رادیوتراپی با شدت تعدیل شده (IMRT) و رادیوتراپی استریوتاکتیک (SRT) برای انجام رادیوسرجری مورد استفاده قرار گیرند.

مراحل انجام رادیوسرجری

مراحل انجام رادیوسرجری به نوع سیستم مورد استفاده و شرایط خاص بیمار بستگی دارد، اما به طور کلی شامل موارد زیر است:

1. آماده‌سازی: قبل از رادیوسرجری، بیمار باید یک معاینه فیزیکی کامل انجام دهد و سابقه پزشکی خود را به پزشک اطلاع دهد. ممکن است لازم باشد بیمار داروهای خاصی را قبل از درمان قطع کند.
2. تصویربرداری: برای تعیین دقیق محل و اندازه تومور، انجام تصویربرداری با استفاده از MRI، CT اسکن و یا آنژیوگرافی ضروری است.
3. تثبیت: برای اطمینان از اینکه بیمار در طول درمان بی‌حرکت است، ممکن است از یک قاب سر (در مورد گامانایف) یا یک ماسک (در مورد سایبرنایف و LINACs) استفاده شود.
4. برنامه‌ریزی درمان: تیم پزشکی تصاویر بیمار را برای برنامه‌ریزی دقیق نحوه ارائه تشعشع به تومور استفاده می‌کند. هدف این است که دوز بالای تشعشع به تومور برسد، در حالی که بافت‌های اطراف سالم تا حد امکان محافظت شوند.
5. درمان: بیمار روی تخت درمانی قرار می‌گیرد و تشعشع مطابق با برنامه از پیش تعیین شده به تومور تابانده می‌شود. در طول درمان، بیمار معمولاً هیچ دردی احساس نمی‌کند.
6. پیگیری: پس از رادیوسرجری، بیمار باید به طور منظم برای پیگیری و بررسی نتایج درمان به پزشک مراجعه کند.

خطرات و عوارض جانبی رادیوسرجری

مانند هر روش درمانی دیگری، رادیوسرجری نیز خطرات و عوارض جانبی احتمالی دارد. این عوارض جانبی معمولاً خفیف و موقتی هستند، اما در برخی موارد ممکن است جدی باشند. برخی از عوارض جانبی احتمالی رادیوسرجری عبارتند از:

• خستگی
• حالت تهوع و استفراغ
• سردرد
• تشنج
• تورم مغز (ادم)
• ریزش مو در محل درمان
• مشکلات عصبی (مانند ضعف، بی‌حسی یا مشکل در صحبت کردن)
• نکروز رادیویی (مرگ بافت به دلیل تشعشع)

احتمال بروز عوارض جانبی به اندازه تومور، محل آن، دوز تشعشع و وضعیت کلی سلامتی بیمار بستگی دارد. مهم است که قبل از انجام رادیوسرجری، در مورد خطرات و عوارض جانبی احتمالی با پزشک خود صحبت کنید.

برخی افراد ممکن است پس از درمان به سراغ روش های جوانسازی پوست نیز بروند اما این موضوع هیچ ارتباطی با رادیوسرجری ندارد.

آمادگی برای رادیوسرجری

قبل از انجام رادیوسرجری، مهم است که به طور کامل برای این روش آماده شوید. این شامل موارد زیر است:

• معاینه فیزیکی کامل: پزشک شما یک معاینه فیزیکی کامل انجام خواهد داد و سابقه پزشکی شما را بررسی خواهد کرد.
• تصویربرداری: برای تعیین دقیق محل و اندازه تومور، انجام تصویربرداری با استفاده از MRI، CT اسکن و یا آنژیوگرافی ضروری است.
• بحث در مورد داروها: به پزشک خود در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی، اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد قبل از درمان، مصرف برخی از داروها را قطع کنید.
• ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید، قبل از رادیوسرجری آن را ترک کنید. سیگار کشیدن می‌تواند خطر عوارض جانبی را افزایش دهد و روند بهبودی را کند کند.
• نوشیدن آب کافی: قبل و بعد از رادیوسرجری، آب کافی بنوشید تا از کم‌آبی بدن جلوگیری کنید.
• همراه داشتن یک فرد همراه: از یک دوست یا عضو خانواده بخواهید که شما را به بیمارستان بیاورد و پس از درمان شما را به خانه برساند.

دوران نقاهت پس از رادیوسرجری

دوران نقاهت پس از رادیوسرجری معمولاً کوتاه‌تر از جراحی سنتی است. بسیاری از بیماران می‌توانند روز بعد از درمان به خانه بروند. با این حال، مهم است که برای چند روز پس از درمان استراحت کنید و از فعالیت‌های سنگین خودداری کنید.

ممکن است پزشک شما داروهایی را برای کمک به کاهش عوارض جانبی مانند حالت تهوع و سردرد تجویز کند. همچنین مهم است که به طور منظم برای پیگیری و بررسی نتایج درمان به پزشک مراجعه کنید.

در دوران نقاهت، حفظ آرامش و رعایت دستورات پزشک بسیار مهم است. از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است باعث افزایش فشار خون یا استرس شوند، خودداری کنید. پیگیری منظم و انجام تصویربرداری‌های تجویز شده برای ارزیابی پاسخ تومور به درمان و تشخیص زودهنگام هرگونه عوارض جانبی احتمالی ضروری است. به طور کلی، دوران نقاهت از رادیوسرجری به مراتب ساده تر از دوران نقاهت پس از جراحی های تهاجمی است.

هزینه رادیوسرجری

هزینه رادیوسرجری به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• نوع سیستم رادیوسرجری مورد استفاده
• محل و اندازه تومور
• تعداد جلسات درمانی
• بیمارستان یا مرکز درمانی
• پوشش بیمه

به طور کلی، رادیوسرجری می‌تواند گران‌تر از رادیوتراپی معمولی باشد، اما اغلب ارزان‌تر از جراحی سنتی است. قبل از انجام رادیوسرجری، مهم است که با شرکت بیمه خود تماس بگیرید تا از پوشش هزینه‌ها اطمینان حاصل کنید.