مقدمه

اگزما یک بیماری التهابی پوستی است که باعث خارش، قرمزی، خشکی و ترک خوردن پوست می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما در کودکان شایع‌تر است. اگزما مسری نیست، اما می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. خوشبختانه، روش‌های مختلفی برای کنترل علائم اگزما و بهبود وضعیت پوست وجود دارد. در این مقاله، به بررسی جامع اگزما می‌پردازیم و تمام جنبه‌های این بیماری را پوشش می‌دهیم.

اگزما چیست؟

اگزما، که به آن درماتیت آتوپیک نیز گفته می‌شود، یک بیماری مزمن پوستی است که با التهاب، خارش و خشکی پوست مشخص می‌شود. کلمه “آتوپیک” به معنای تمایل ژنتیکی به آلرژی است. افراد مبتلا به اگزما اغلب سابقه خانوادگی آلرژی، آسم یا تب یونجه دارند. اگزما می‌تواند در هر قسمت از بدن رخ دهد، اما معمولاً در چین‌های آرنج و زانو، مچ دست، صورت و گردن دیده می‌شود. شدت اگزما می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و علائم آن می‌تواند به صورت دوره‌ای شعله‌ور شوند و سپس فروکش کنند.

انواع اگزما

انواع مختلفی از اگزما وجود دارد که هر کدام علائم و علل خاص خود را دارند. شناخت نوع اگزما می‌تواند به انتخاب روش درمانی مناسب کمک کند:

• درماتیت آتوپیک: شایع‌ترین نوع اگزما که اغلب در کودکی شروع می‌شود و با خارش شدید، قرمزی و خشکی پوست همراه است.
• درماتیت تماسی: ناشی از تماس پوست با یک ماده محرک یا آلرژن است. این نوع اگزما می‌تواند باعث قرمزی، خارش و تاول زدن پوست شود.
• درماتیت دیسهیدروتیک: با تاول‌های کوچک و خارش‌دار در دست‌ها و پاها مشخص می‌شود.
• درماتیت نومولار: با لکه‌های دایره‌ای شکل و خارش‌دار روی پوست مشخص می‌شود.
• درماتیت استاز: در اثر گردش خون ضعیف در پاها ایجاد می‌شود و باعث قرمزی، خارش و تورم پوست می‌شود.

علل بروز اگزما

علت دقیق اگزما هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش داشته باشند. برخی از عواملی که می‌توانند احتمال ابتلا به اگزما را افزایش دهند عبارتند از:

• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا هر دو به اگزما، آسم یا تب یونجه مبتلا باشند، احتمال ابتلا به اگزما در فرزندان افزایش می‌یابد.
• نقص در عملکرد سد دفاعی پوست: پوست به عنوان یک سد محافظتی عمل می‌کند و از ورود مواد محرک و آلرژن‌ها به بدن جلوگیری می‌کند. در افراد مبتلا به اگزما، این سد دفاعی ممکن است به درستی کار نکند و پوست را مستعد التهاب و خارش کند.
• سیستم ایمنی بیش فعال: در افراد مبتلا به اگزما، سیستم ایمنی ممکن است به مواد بی‌ضرر در محیط واکنش نشان دهد و باعث التهاب پوست شود.
• محرک‌های محیطی: برخی از مواد و شرایط محیطی می‌توانند علائم اگزما را تحریک کنند، از جمله صابون‌ها و شوینده‌های قوی، عطرها، مواد شیمیایی، لباس‌های پشمی یا مصنوعی، هوای خشک، گرما و عرق کردن.
• آلرژن‌ها: برخی از افراد مبتلا به اگزما به آلرژن‌های خاصی مانند گرده گل، گرد و غبار، شوره حیوانات خانگی یا مواد غذایی خاص حساسیت دارند.

علائم اگزما

علائم اگزما می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و بسته به نوع اگزما، شدت بیماری و سن فرد متغیر باشد. برخی از شایع‌ترین علائم اگزما عبارتند از:

• خارش: خارش شدید شایع‌ترین علامت اگزما است و می‌تواند به قدری شدید باشد که خواب و فعالیت‌های روزمره را مختل کند.
• خشکی پوست: پوست افراد مبتلا به اگزما اغلب خشک، زبر و پوسته‌پوسته است.
• قرمزی و التهاب: پوست ملتهب و قرمز می‌شود.
• ترک خوردن و پوسته پوسته شدن: پوست ممکن است ترک بخورد و پوسته پوسته شود.
• تاول زدن: در برخی موارد، تاول‌های کوچک و پر از مایع روی پوست ظاهر می‌شوند.
• ضخیم شدن پوست: در اثر خاراندن مداوم، پوست ممکن است ضخیم و چرمی شود (لیکنification).
• تغییر رنگ پوست: پوست ممکن است تیره یا روشن‌تر شود.

در نوزادان، اگزما معمولاً روی صورت، پوست سر، آرنج و زانو ظاهر می‌شود. در کودکان بزرگتر و بزرگسالان، اگزما معمولاً در چین‌های آرنج و زانو، مچ دست، گردن و مچ پا دیده می‌شود.

تشخیص اگزما

پزشک معمولاً می‌تواند اگزما را با بررسی پوست و پرسیدن سوالاتی در مورد علائم و سابقه پزشکی فرد تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است آزمایش آلرژی برای شناسایی آلرژن‌هایی که می‌توانند علائم اگزما را تحریک کنند، انجام شود. همچنین، بیوپسی پوست (برداشتن نمونه کوچکی از پوست برای بررسی زیر میکروسکوپ) ممکن است برای رد سایر بیماری‌های پوستی انجام شود.

درمان اگزما

درمان اگزما معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های مختلف است که هدف آنها کاهش التهاب، تسکین خارش، ترمیم سد دفاعی پوست و جلوگیری از شعله‌ور شدن علائم است.

• مرطوب کننده‌ها: استفاده منظم از مرطوب کننده‌ها، به ویژه بعد از حمام کردن، به حفظ رطوبت پوست و ترمیم سد دفاعی آن کمک می‌کند. بهتر است از مرطوب کننده‌های بدون عطر و مواد شیمیایی استفاده شود.
• کرم‌ها و پمادهای کورتیکواستروئیدی: این داروها با کاهش التهاب، خارش و قرمزی پوست را تسکین می‌دهند. کورتیکواستروئیدها باید طبق دستور پزشک استفاده شوند، زیرا استفاده طولانی مدت از آنها می‌تواند عوارضی داشته باشد.
• مهارکننده‌های کلسی‌نورین: این داروها مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس، التهاب پوست را کاهش می‌دهند و می‌توانند به عنوان جایگزینی برای کورتیکواستروئیدها در برخی از موارد استفاده شوند.
• آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها می‌توانند به کاهش خارش کمک کنند، به ویژه اگر خارش باعث اختلال در خواب شود.
• داروهای بیولوژیک: داروهای بیولوژیک مانند دوپیلوماب، داروهای تزریقی هستند که سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند و می‌توانند در درمان اگزماهای شدید که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند، موثر باشند.
• نوردرمانی (فتوتراپی): در این روش، پوست در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می‌گیرد تا التهاب را کاهش دهد.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر پوست عفونی شود، ممکن است پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز کند.

درمان‌های خانگی اگزما

علاوه بر درمان‌های پزشکی، روش‌های خانگی مختلفی نیز وجود دارند که می‌توانند به تسکین علائم اگزما کمک کنند:

• حمام ولرم: حمام کردن با آب ولرم (نه داغ) می‌تواند به کاهش التهاب و خارش پوست کمک کند. اضافه کردن جو دوسر کلوئیدی یا نمک اپسوم به آب حمام می‌تواند اثرات تسکین‌دهنده داشته باشد.
• کمپرس سرد: استفاده از کمپرس سرد می‌تواند به کاهش خارش و التهاب کمک کند.
• روغن نارگیل: روغن نارگیل یک مرطوب کننده طبیعی است که می‌تواند به حفظ رطوبت پوست و کاهش خارش کمک کند.
• آلوئه ورا: آلوئه ورا دارای خواص ضد التهابی و التیام‌بخش است و می‌تواند به تسکین پوست تحریک شده کمک کند.
• سرکه سیب: اضافه کردن مقدار کمی سرکه سیب به آب حمام می‌تواند به کاهش PH پوست و جلوگیری از عفونت کمک کند (با احتیاط مصرف شود و در صورت تحریک پوست قطع شود).

تغییرات سبک زندگی برای کنترل اگزما

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌تواند به کنترل اگزما و جلوگیری از شعله‌ور شدن علائم کمک کند:

• شناسایی و اجتناب از محرک‌ها: سعی کنید محرک‌هایی که علائم اگزما را بدتر می‌کنند شناسایی کنید و از آنها اجتناب کنید.
• پوشیدن لباس‌های نخی و نرم: از پوشیدن لباس‌های پشمی یا مصنوعی که می‌توانند پوست را تحریک کنند، خودداری کنید.
• استفاده از شوینده‌های ملایم: از صابون‌ها و شوینده‌های ملایم و بدون عطر برای شستن لباس‌ها و بدن خود استفاده کنید.
• اجتناب از خاراندن: سعی کنید از خاراندن پوست خودداری کنید، زیرا این کار می‌تواند باعث بدتر شدن التهاب و افزایش خطر عفونت شود.
• مدیریت استرس: استرس می‌تواند علائم اگزما را بدتر کند. سعی کنید راه‌هایی برای مدیریت استرس مانند یوگا، مدیتیشن یا ورزش پیدا کنید.
• حفظ رطوبت محیط: استفاده از دستگاه بخور در خانه می‌تواند به حفظ رطوبت هوا و جلوگیری از خشکی پوست کمک کند.

نکات پیشگیری از اگزما

اگرچه نمی‌توان به طور کامل از ابتلا به اگزما جلوگیری کرد، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری یا کنترل علائم آن انجام دهید:

• مرطوب نگه داشتن پوست: استفاده منظم از مرطوب کننده ها به ویژه بعد از حمام کردن.
• اجتناب از محرک ها: دوری از مواد و شرایط محیطی که باعث تحریک پوست می شوند.
• استحمام کوتاه و ولرم: حمام کردن با آب ولرم و به مدت کوتاه (حداکثر 10 دقیقه).
• استفاده از صابون های ملایم: انتخاب صابون ها و شوینده های بدون عطر و مواد شیمیایی قوی.
• خشک کردن آرام پوست: خشک کردن پوست با ضربه های آرام به جای مالش دادن.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در بیشتر موارد، می‌توان اگزما را با درمان‌های خانگی و مراقبت‌های شخصی کنترل کرد. با این حال، در برخی موارد، لازم است به پزشک مراجعه کنید. اگر:

• علائم اگزما شدید هستند و کیفیت زندگی شما را مختل می‌کنند.
• درمان‌های خانگی موثر نیستند.
• پوست شما عفونی شده است (علائمی مانند قرمزی شدید، تورم، درد، چرک یا تب).
• علائم جدید ظاهر می‌شوند یا علائم قبلی بدتر می‌شوند.

اگزما و سلامت روان

اگزما تنها یک بیماری پوستی نیست، بلکه می‌تواند بر سلامت روان فرد نیز تاثیر بگذارد. خارش مداوم، التهاب پوست و ظاهر نامناسب می‌توانند باعث استرس، اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس شوند. اگر اگزما بر سلامت روان شما تاثیر گذاشته است، مهم است که به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. روان‌درمانی، گروه‌های حمایتی و دارو درمانی می‌توانند به شما کمک کنند تا با این چالش‌ها کنار بیایید.

اگزما یک بیماری مزمن پوستی است که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. با این حال، با درمان‌های مناسب و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، می‌توان علائم اگزما را کنترل کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. اگر به اگزما مبتلا هستید، مهم است که با پزشک خود مشورت کنید و یک برنامه درمانی مناسب برای خود ایجاد کنید. به یاد داشته باشید که صبر و پیگیری کلید موفقیت در کنترل اگزما هستند.