اگزما آتوپیک چیست؟

اگزما آتوپیک که به درماتیت آتوپیک نیز شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که با خارش، قرمزی، خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست مشخص می‌شود. این عارضه معمولاً در دوران کودکی شروع می‌شود، اما می‌تواند در هر سنی رخ دهد. اگزما آتوپیک غیرواگیر است و به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود.

اگزما آتوپیک می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. خارش مداوم می‌تواند خواب را مختل کند، باعث استرس و اضطراب شود و در نهایت منجر به کاهش اعتماد به نفس گردد. خوشبختانه، با درمان مناسب و مراقبت‌های ویژه، می‌توان علائم اگزما را کنترل کرد و از شدت آن کاست.

علائم اگزما آتوپیک

علائم اگزما آتوپیک از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما برخی از علائم رایج عبارتند از:

• خارش شدید، به ویژه در شب
• پوست خشک و پوسته‌پوسته
• قرمزی و التهاب پوست
• برآمدگی‌های کوچک و سفت روی پوست
• ترشح مایع و پوسته بستن در برخی نواحی
• تغییر رنگ پوست (تیره‌تر یا روشن‌تر شدن)
• پوست ضخیم و چرمی شکل (در اثر خاراندن مکرر)

اگزما معمولاً در نواحی خاصی از بدن ظاهر می‌شود، از جمله:

• چین‌های آرنج و زانو
• مچ دست و مچ پا
• گردن و صورت (به ویژه در نوزادان)
• قفسه سینه و پشت

در نوزادان، اگزما معمولاً روی پوست سر و صورت ظاهر می‌شود و می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن نیز گسترش یابد.

علل و عوامل خطر اگزما آتوپیک

علت دقیق اگزما آتوپیک هنوز مشخص نیست، اما تصور می‌شود که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. برخی از عوامل خطر عبارتند از:

• سابقه خانوادگی اگزما، آلرژی، رینیت آلرژیک (تب یونجه) یا آسم
• اختلال در عملکرد سد پوستی (لایه محافظ پوست)
• قرار گرفتن در معرض مواد تحریک‌کننده (مانند صابون‌ها، شوینده‌ها، عطرها و مواد شیمیایی)
• آلرژن‌های محیطی (مانند گرده، کپک، گرد و غبار و موی حیوانات)
• استرس و اضطراب
• عفونت‌های پوستی
• تغییرات آب و هوایی (به ویژه هوای خشک و سرد)

همچنین، برخی از مواد غذایی می‌توانند در برخی از افراد باعث تشدید اگزما شوند. این مواد غذایی عبارتند از:

• شیر گاو
• تخم مرغ
• بادام زمینی
• سویا
• گندم
• ماهی
• صدف

تشخیص اگزما آتوپیک

پزشک معمولاً می‌تواند اگزما آتوپیک را بر اساس معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی شما تشخیص دهد. در برخی موارد، ممکن است آزمایش‌های آلرژی برای شناسایی مواد آلرژی‌زا که باعث تشدید اگزما می‌شوند، تجویز شود.

این آزمایش ها می‌توانند شامل تست پوستی یا آزمایش خون باشند. در موارد نادر، ممکن است بیوپسی پوست برای رد سایر بیماری‌های پوستی انجام شود.

درمان اگزما آتوپیک: گام به گام تا بهبودی

درمان اگزما آتوپیک معمولاً ترکیبی از روش‌های مختلف است که هدف آن کاهش خارش، التهاب و خشکی پوست، و پیشگیری از عود است. درمان‌های رایج عبارتند از:

• مرطوب‌کننده‌ها: استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها، به ویژه بعد از حمام، به حفظ رطوبت پوست و کاهش خشکی آن کمک می‌کند. مرطوب‌کننده‌های بدون عطر و مواد شیمیایی تحریک‌کننده را انتخاب کنید.
• کرم‌ها و پمادهای کورتیکواستروئیدی: این داروها به کاهش التهاب و خارش پوست کمک می‌کنند. آنها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند و از مصرف طولانی مدت آنها اجتناب شود، زیرا می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند.
• مهارکننده‌های موضعی کلسی‌نورین: این داروها (مانند تاکرولیموس و پیمکرولیموس) نیز به کاهش التهاب کمک می‌کنند و می‌توانند به عنوان جایگزینی برای کورتیکواستروئیدها، به ویژه در نواحی حساس مانند صورت و گردن، استفاده شوند.
• آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها می‌توانند به کاهش خارش و بهبود خواب کمک کنند، به ویژه اگر خارش در شب شدیدتر باشد.
• آнти‌بیوتیک‌ها: اگر پوست عفونی شود، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند.
• نوردرمانی (فتوتراپی): قرار گرفتن در معرض نور ماوراء بنفش (UV) می‌تواند به کاهش التهاب و خارش کمک کند. این روش معمولاً در موارد شدید اگزما استفاده می‌شود.
• داروهای بیولوژیک: داروهای بیولوژیک مانند دوپیلوماب، داروهای تزریقی هستند که به طور خاص سیستم ایمنی را هدف قرار می‌دهند و می‌توانند به کاهش علائم اگزما در موارد شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، کمک کنند.

همچنین در موارد شدید اگزما، گاهی لازم است از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی خوراکی یا تزریقی مانند سیکلوسپورین یا متوترکسات استفاده شود. این داروها باید تحت نظر دقیق پزشک مصرف شوند.

مراقبت‌های خانگی و خودمراقبتی در اگزما

علاوه بر درمان‌های پزشکی، مراقبت‌های خانگی و خودمراقبتی نقش مهمی در کنترل اگزما ایفا می‌کنند. این مراقبت‌ها عبارتند از:

• حمام کردن منظم: حمام کردن روزانه با آب ولرم (نه داغ) به پاکسازی پوست و حفظ رطوبت آن کمک می‌کند. از صابون‌های ملایم و بدون عطر استفاده کنید و بعد از حمام، پوست را به آرامی با حوله خشک کنید و بلافاصله مرطوب‌کننده بمالید.
• استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب: مرطوب‌کننده‌ها باید به طور مکرر در طول روز، به ویژه بعد از حمام، دست شستن و هر زمان که پوست احساس خشکی می‌کند، استفاده شوند. مرطوب‌کننده‌های حاوی سرامید، گلیسیرین و اسید هیالورونیک می‌توانند بسیار موثر باشند.
• پوشیدن لباس‌های نخی و نرم: از پوشیدن لباس‌های تنگ، خشن و ساخته شده از الیاف مصنوعی خودداری کنید. لباس‌های نخی و نرم به پوست اجازه تنفس می‌دهند و از تحریک آن جلوگیری می‌کنند.
• اجتناب از خاراندن: خاراندن پوست خارش‌دار می‌تواند باعث آسیب به پوست، افزایش التهاب و عفونت شود. سعی کنید خارش را با روش‌های دیگری مانند کمپرس سرد یا مرطوب‌کننده تسکین دهید.
• کاهش استرس: استرس می‌تواند اگزما را تشدید کند. سعی کنید با روش‌های مختلف مانند ورزش، مدیتیشن و یوگا، استرس خود را کاهش دهید.
• استفاده از دستگاه بخور: استفاده از دستگاه بخور در خانه، به ویژه در هوای خشک، می‌تواند به حفظ رطوبت پوست کمک کند.
• شناسایی و اجتناب از محرک‌ها: سعی کنید محرک‌هایی که باعث تشدید اگزما می‌شوند را شناسایی کرده و از آنها اجتناب کنید. این محرک‌ها می‌توانند شامل مواد شوینده، عطرها، مواد غذایی خاص، آلرژن‌های محیطی و استرس باشند.

رژیم غذایی مناسب برای اگزما

رژیم غذایی خاصی برای درمان اگزما وجود ندارد، اما برخی تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به کاهش علائم اگزما در برخی افراد کمک کند. به طور مثال، حذف مواد غذایی آلرژی‌زا (در صورت شناسایی) می‌تواند موثر باشد. همچنین، مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا 3 می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.

برخی از غذاهای مفید برای اگزما عبارتند از:

• ماهی‌های چرب (مانند سالمون، ساردین و ماهی خال مخالی)
• دانه‌ها و مغزها (مانند تخم کتان، تخم چیا و گردو)
• میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ (به ویژه آنهایی که غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند)
• پروبیوتیک‌ها (مانند ماست و کفیر)

به یاد داشته باشید که قبل از ایجاد هرگونه تغییر اساسی در رژیم غذایی خود، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

پیشگیری از عود اگزما

پیشگیری از عود اگزما به اندازه درمان آن اهمیت دارد. با رعایت نکات زیر می‌توانید از عود اگزما جلوگیری کنید:

• مرطوب نگه داشتن پوست: به طور منظم از مرطوب‌کننده استفاده کنید، به ویژه بعد از حمام و دست شستن.
• اجتناب از محرک‌ها: محرک‌هایی که باعث تشدید اگزما می‌شوند را شناسایی کرده و از آنها اجتناب کنید.
• مدیریت استرس: استرس خود را با روش‌های مختلف مدیریت کنید.
• رعایت بهداشت پوست: پوست خود را با صابون‌های ملایم و بدون عطر بشویید.
• پوشیدن لباس‌های مناسب: لباس‌های نخی و نرم بپوشید.
• اجتناب از خاراندن: از خاراندن پوست خارش‌دار خودداری کنید.

عوارض اگزما آتوپیک

اگزما آتوپیک می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• عفونت‌های پوستی: خاراندن پوست خارش‌دار می‌تواند باعث ایجاد زخم و عفونت شود.
• درماتیت تماسی آلرژیک: در این حالت، پوست به مواد خاصی مانند نیکل، مواد شوینده و عطرها حساسیت نشان می‌دهد.
• آسم و تب یونجه: افراد مبتلا به اگزما بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسم و تب یونجه هستند.
• مشکلات خواب: خارش شدید می‌تواند باعث اختلال در خواب شود.
• مشکلات روانی: اگزما می‌تواند باعث استرس، اضطراب و افسردگی شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائم زیر، به پزشک مراجعه کنید:

• اگزما شدید و گسترده
• عدم بهبود علائم با درمان‌های خانگی
• علائم عفونت پوستی (مانند تب، قرمزی، تورم و ترشح)
• تاثیر اگزما بر کیفیت زندگی (مانند اختلال در خواب و مشکلات روانی)

زندگی با اگزما: نکاتی برای بهبود کیفیت زندگی

زندگی با اگزما می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید:

• آموزش و آگاهی: درباره اگزما و روش‌های مدیریت آن اطلاعات کسب کنید.
• حمایت اجتماعی: با افراد دیگر مبتلا به اگزما در ارتباط باشید و از حمایت آنها بهره‌مند شوید.
• مدیریت استرس: استرس خود را با روش‌های مختلف مدیریت کنید.
• مراقبت از پوست: به طور منظم از پوست خود مراقبت کنید و از مرطوب‌کننده‌های مناسب استفاده کنید.
• پیگیری درمان: به طور منظم با پزشک خود در ارتباط باشید و برنامه درمانی خود را پیگیری کنید.
• توجه به سلامت پوست و مراقبت های ویژه از آن.